Asghar Farhadi, A Hero. Iran, 2021
Cinéart geeft ons de volgende beschrijving:
Rahim zit in de gevangenis wegens een schuld die hij niet kan terugbetalen. Tijdens een kort verlof loopt een plan om zijn schuld te kunnen voldoen niet zoals gepland, maar het levert hem onverwacht grote bekendheid op. Bij zijn poging om zijn reputatie in ere te herstellen groeit Rahim uit tot lokale held, maar de misverstanden stapelen zich op en zijn vrijheid lijkt verder weg dan ooit.
Na meer dan twee uur (127 min) blijft de kijker inderdaad confuus achter. Veel is niet wat het lijkt, goede bedoelingen worden steevast gevolgd door ongedachte gevolgen. De film opent met de hoofdpersoon, Rahim Soltani, die twee dagen verlof heeft uit detentie. Hij zit in voorarrest vanwege een grote schuld die hij niet op tijd heeft heeft afgelost. De camera volgt zijn eerste gang, op weg naar zijn zwager die restauratiewerk blijkt te doen aan het graf van Xerxes.
In het westen staan Xerxes (519 – 465 BC) en zijn vader Darius bekend als de koningen van een machtig en uitgestrekt Perzisch Rijk dat bloedige slagen (Marathon, Thermopylae) uitvocht met het destijds bloeiende en heerszuchtige Athene. Hun grootste verdiensten echter waren het opzetten van een politiek-bestuurlijke organisatie in een gigantisch rijk, het inrichten van een muntstelsel, en hun tolerantie voor andersdenken. Terloops maar o zo nadrukkelijk krijgt de kijker hier de boodschap mee: Perzië is een geweldig land met een imposante geschiedenis, verkijk je niet op het weerbarstige heden.
Het uitstapje naar Xerxes’ graf heeft amper tien seconden filmtijd gekost, de camera holt achter Rahim en zijn zwager aan. De volgende twee etmalen belandt Rahim in een achtbaan van complicaties, achterliggende belangen en morele dilemma’s.
veel symboliek
Tegenover Rahim staan als belangrijkste antagonisten zijn zus Malileh en zijn vriendin Farkhondeh. Rahim is gescheiden, zijn zus heeft zijn zoon in haar gezin opgenomen. In de loop van het verhaal leest Malileh hem enkele malen op strenge toon de les. De zoon is in de basisschoolleeftijd, zijn opvallende moeite met spreken speelt een belangrijke rol in het verhaal. Ook zijn vriendin Farkhondeh is gescheiden, zij woont bij haar broer. Die vindt haar vrijpostig en losbandig, en probeert haar beperkingen op te leggen. Daarvan is ze niet gediend en dat laat ze hem luid en duidelijk merken. Tijdens zijn korte verlof spoort ze Rahim tot twee maal toe aan om samen naar een rustige plek te gaan. Voor geval de kijker deze suggestie niet goed heeft begrepen, zien we na de tweede aansporing hoe de auto met beiden (plots is het andere verkeer op de drukke snelweg verdwenen) met flinke snelheid een tunnelbuis in gaat.
Klef-suggestieve Hollywood slomo in met blootvallende lichaamsdelen in halfduister onder dwepende muziek is onder censuur niet mogelijk, maar het ontbreken daarvan blijkt een verademing.
Malileh en Farkondeh tonen ons dat vrouwen een onafhankelijk bestaan kunnen leiden, met eigen meningen en zelfstandige handelingen. Zonder een enkele verwijzing naar de politieke verhoudingen wordt het ideeëngoed van de ayatollahs krachtig weersproken.
Het verhaal draait om een zakje met gouden munten dat Farkondeh heeft gevonden. Rahim zou daarmee zijn schuld grotendeels af kunnen betalen, maar hij besluit de eigenaar op te sporen. Deze edelmoedigheid maakt hem tot een plaatselijke held. De gevangenisdirecteur gebruikt hem als uithangbord: kijk eens hoe goed wij bezig zijn met onze gedetineerden. Hun verstandhouding wordt informeel en amicaal, totdat Rahim na een meningsverschil boos wegloopt en de deur achter zich dicht slaat. Bammm! De camera houdt stil op de deur met klink, het geluid valt weg. De directeur komt onmiddellijk in actie, laat hem terugroepen, en vraagt alleen maar: “Slaan wij hier met deuren?” Zonder verdere woorden wordt glashelder hoe de verhoudingen liggen: Rahim is gevangene, de directeur kan over zijn lot beschikken. En tegelijk breekt de film hier uit zijn kaders. Plots symboliseert de directeur het hele machtssysteem. De kijker wordt bij de keel gegrepen, hij voelt de dreiging van een repressief en wreed staatsapparaat. Zonder ademhalen dendert de film door in Rahims achtbaanbakje.
Opmerkelijk is een derde tegenspeler, Bahram, de schuldeiser. Hij wacht al drie jaar op zijn geld. Terwijl Rahim een volksheld wordt, weigert hij de rol van spelbreker. Met degelijk gefundeerde betogen onderbouwt hij zijn rechten: als hij zou toegeven aan de publieke opinie zou híj ongewild de edelmoedige worden. Waarom zou hij?
verwikkelingen
Op het wereldwijde web is te vinden dat regisseur Farhadi is aangeklaagd wegens plagiaat. Een parallel met Poetins dictatuur is snel gelegd. Tegen de aantijgingen pleit dat de film is gebaseerd op een waargebeurd verhaal. Maar er zijn meerdere stagiaires en andere medewerkers opgedoken met klachten dat hun ideeën zonder bronvermelding zijn overgenomen, ook bij eerdere films van Farhadi.