bestuurlijk potsieren
Op 27 mei heeft Extinction Rebellion voor de zevende keer de A20 geblokkeerd. Nog steeds is de eis aan de regering: stop met de € 17,5 mld subsidies voor fossiele brandstoffen. Net als andere keren schuift de publieke aandacht snel weg naar bijzaken. Dit keer naar het coulante beleid van het Openbaar Ministerie. Van de ongeveer 8.000 aanwezigen – waaronder sympathisanten en steunbetuigers naast de rijbaan – zijn 1.587 personen aangehouden. Die mensen zijn door de politie beetgepakt en/of weggesleept en in stadsbussen naar het terrein bij het ADO-stadion gebracht.
Niet nadat velen van hen grondig waren bewerkt met waterkanonnen. Dat stadion ligt 9 km verderop, op een kwartier gaans van tramhaltes. Bij aankomst kregen de buspassagiers groepsgewijs van een hulp-officier van justitie te horen dat ze waren aangehouden.
Ze waren in overtreding geweest van de Wet openbare manifestaties. Maar er werden geen gegevens genoteerd, en ze werden meteen vrijgelaten. In jargon heet dit optreden een bestuurlijke verplaatsing. Dat is een recente vondst waar geen duidelijke rechtsgrond voor bestaat. Het laatste woord daarover is zeker niet geschreven.
strafvervolging heeft geen meerwaarde
De motivering die het OM gaf om niet tot vervolging over te gaan is heel opvallend: ‘… Zover de actievoerders zich verder vreedzaam hebben gedragen (en inmiddels is uit eerdere blokkades gebleken dat dit meestal het geval is) ziet het Openbaar Ministerie geen meerwaarde in strafvervolging. Het belangrijkste doel van de aanhoudingen – namelijk beëindiging van het strafbare feit, de blokkade – is immers al bereikt…’ 1
Hiermee introduceert het OM een niet-juridische maatstaf in zijn vervolgingsbeleid. Dat is ongewenst en gevaarlijk omdat het alleen maar tot willekeur kan leiden. We mogen hopen dat er in Nederland voldoende besef is van onze rechtsbeginselen dat hierover discussie zal volgen.
Jan Kanon
De coulance van het OM staat lijnrecht tegenover de hardvochtige houding van de Haagse burgemeester, de heer van Zanen (‘Jan Kanon’). Ook dit keer werden in zijn opdracht waterkanonnen uit Duitsland aangevoerd. Bij een buitentemperatuur van 17ºC ontaardde dat in een lachertje. Demonstranten hadden zich uitgedost met badkleding, zwembrilletjes, zwembandjes, flamingo’s en paraplu’s. Velen hadden badhanddoeken mee. De waterstralen zwaaiden machteloos op en neer als het urineren van een prostaatlijder.
De mildheid van OM valt ook op omdat kortgeleden Prof. dr. mr. M. Otte voorzitter is geworden van het College van Procureurs-generaal, de leiding van het OM.2 In zijn portefeuille o.a. beleidsregels, aanwijzingen en richtlijnen; lokaal veiligheidsbeleid; ketensamenwerking: en verkeer. Naast zijn voorzitterschap is hij dus bij uitstek degene die het beleid in dezen vaststelt. Hij staat te boek als een zeer rechtlijnig man; deze souplesse past niet in zijn gebruikelijke modus operandi.
rollende sneeuwbal
Het ligt dan ook voor de hand om andere motieven voor de terughoudendheid van het OM te zoeken. Het daadwerkelijk arresteren en registreren van bijna 1.600 personen vergt een enorme investering. Er zijn minstens twee personen per arrestant nodig: een verbaliserende agent én een hulp-officier van justitie die de aanzegging doet. Bij vijf minuten per aanhouding zijn netto meer dan 130 mensuren gemoeid, d.w.z. 52 beambten die ieder 2½ uur bezig zijn. Dat komt dan bovenop de inzet van honderden mensen tijdens de vele uren van de blokkade. Waarover voorzitter Struijs van de Nederlandse Politie Bond zei: ‘Zeker omdat het veel kostbare tijd kost en er zoveel meer te doen is aan belangrijk politiewerk’ en woordvoerder Brink van dezelfde Bond: ‘Veel politie werd ingezet uit vrije dagen, andere werkzaamheden bleven liggen, basisteams kregen met moeite diensten rond.’
De demonstraties van XR hebben inmiddels de rek uit het politie-apparaat gehaald. Op 11 maart heeft de politie vijf uur lang moeten volstaan met een summiere aanwezigheid op de A12 omdat er tegelijkertijd in het Zuiderpark in Den Haag een demonstratie van agrariërs plaats vond. Pas toen die was afgelopen kwamen er bussenvol agenten en ME’ers naar de Utrechtse Baan. Die middag zijn er 768 personen aangehouden, op 27 mei waren dat er 1.587. Het lijkt erop dat bij elke blokkade van de A12 de aantallen bezetters én sympathisanten verdubbelen. Steeds meer Bekende Nederlanders verklaren zich solidair of doen mee, zoals mevrouw van Houten, de heren van de Keuken en van Vuuren. Het blokkeren van de A12 krijgt het effect van een rollende en groeiende sneeuwbal. Het ligt voor de hand dat OM, politie en burgemeester dergelijke overwegingen ver buiten de publiciteit houden. Maar het geeft de burger, de blokkeerder én de sympathisant juist moed. Tegelijkertijd is het treurig en alarmerend: er is al veel te veel tijd vermorst. De mensheid doet te weinig tegen het opwarmen van de planeet. We hebben haast.
noten
2 M. Otte