Meer dan een eeuw geleden (1907) begonnen de SDAP-leden Jan Ceton en David Wijnkoop met het blad De Tribune, uit onvrede met de reformistische (lees: niet-revolutionaire) koers van de partij.
Twee jaar later werden ze geroyeerd en richtten ze de SDP op, die na twee naamsveranderingen de boeken in zou gaan als CPN.
Een halve eeuw later (1964) richtten de Rotterdamse CPN’ers Daan Monjé en Nico Schrevel het MLCN op, uit kritiek op het slaafse volgen van Moskou. Ook hen trof een royement, ook zij richtten een eigen partij op, die na een naamsverandering, een scheuring en nog twee naamsveranderingen veranderde in wat nu SP heet.
Weer een halve eeuw later kraakt het binnen de SP. In 2018 verlaat de afdeling Weert de partij, een jaar later wordt De Groep opgericht (een honderdtal leden die een andere koers willen dan de leiding), en in 2020 treden het Communistisch Platform en het Marxistisch Front voor het voetlicht. Zes leden van het Platform zijn medio december 2020 uit de SP gezet.
Scheuren binnen de uiterste linker vleugel lijken zich aldus met de regelmaat van planeetbewegingen aan te dienen. De regelmaat is toeval, het ontstaan van scheuren niet. Net als elders in de wereld bewogen partijen als SDAP, CPN en SP zich – op zoek naar meer acceptatie en invloed – weg van hun extreme standpunten. En nodigden zodoende nieuwe generaties uit om de ruimte op de vleugel in te nemen.
Marx en Piketty
De verbluffend eenvoudige kern van Marx’ economische analyse blijft ook anderhalve eeuw na Das Kapital (eerste deel in 1867)1 grote aantrekkingskracht uitoefenen. Breng het arbeidsloon plus andere productiekosten in mindering op de verkoopprijs van een product en je houdt de “meerwaarde” over, het deel dat de eigenaar van de productiemiddelen in zijn zak steekt. Die meerwaarde accumuleert in de loop der tijd en veroorzaakt een steeds dieper worden kloof tussen de arbeidende mens en de kapitalisten.
Piketty2 heeft laten zien dat Marx er ondanks de beperkte gegevens van destijds niet ver naast zat. Op grond van langjarig en wereldwijd cijfermateriaal postuleert de Fransman een vergelijkbare verhouding als belangrijkste bron van toenemende ongelijkheid, r/g. r staat voor het rendement op kapitaal, g voor de groei van de economie. Onder alle omstandigheden blijkt de verhouding structureel groter dan 1 te zijn, en daarmee te leiden tot blijvende en toenemende ongelijkheid. In toonaangevende Europese landen ligt dit quotiënt de laatste jaren tussen 4 en 5, and rising.
toekomstvisioenen
Marx verlengde zijn economische theorie met modellen om de maatschappelijke verhoudingen voor eens en altijd te veranderen: het dialectisch en historisch materialisme. De arbeidersklasse als redding van de wereld. Dit concept is net zo speculatief als het einde van de geschiedenis waarmee Francis Fukuyama3 zich in 1992 belachelijk maakte (alleen de titel al). Lijken de dagen van het neoliberalisme inmiddels geteld, die van het marxisme nog lang niet.
Het is opmerkelijk hoe het idee van een proletarische revolutie nog steeds aanhang weet te vinden ondanks alle mislukte pogingen om haar in de praktijk te brengen. En het is onthutsend op het Communistisch Platform te lezen tot welke wartaal het kan leiden.4 Waarmee niet is gezegd dat de SP goed bezig is. Die negeert de klimaatcrisis en is kortzichtig en harteloos over migratie. En lijkt intern naast te gecentraliseerde besluitvorming bijzonder onaangename omgangsvormen te hanteren.5
—————–
1 Karl Marx, Das Kapital: Kritik der politischen Ökonomie. Hamburg: Verlag von Otto Meissner, 1867.
2 Thomas Piketty, Le capital au XXIe siècle. Parijs: Editions du Seuil, 2013
3 Francis Fukuyama, The End of History and The Last Man. New York: The Free Press, 1992.
4 https://communisme.nu/programma/
5 Jan Marijnissen kleineert Agnes Kant, zie
https://www.youtube.com/watch?v=cQRIBLvBBHk
actie tbv Nicaragua van arts Paul Pollmann afgeserveerd. Rudie Kagie, Het verval van de SP. zie https://www.vn.nl/sp-verval-reconstructie/
Sharon Gesthuizen, Schoonheid macht politiek. Amsterdam: De Geus, 2017.
Zeer prettig geformuleerde samenvatting van de stand van zaken in het vooruitgangsdenken.
Groeten Brord.